Konstituciya – mámlekettiń tiykarǵı nızamı bolıp, ol ózinde mámlekettegi puqaralardıń erk-ıqrarın ózinde sáwlelendiriwshi, insan huqıq hám erkinliklerin támiynlewshi, mámleket hákimiyatı uyımları xızmetin tártipke salıwshı hám jumıs alıp barıw principlerin belgilewshi eń joqarı yuridikalıq kúshke iye bolǵan hújjet esaplanadı.
Sanawlı kúnlerden soń Ózbekstan Respublikası Konstituciyası qabıl etilgenliginiń 29 jıllıǵın kóterińki rux penen xalqımızdıń eń úlken bayramlarınan biri sıpatında belgileymiz. Bul Konstituciya alǵı sózinen hám dáslepki statyalarınan baslap onıń aqırǵı statyasına shekem ǵárezsizlik, adamgershilikli, tınısh-tatıwlıq, insan huqıqı hám erkinlikleri, teńlik sıyaqlı bir qatar ideyalardı óz ishine aladı.
Konstituciyada Ózbekstan xalqınıń demokratiya, insan huqıqları hám social ádalat ideyalarına sadıqlıǵı járiyalanǵan. Demokratiya ulıwma insanıylıq principlerge tiykarlanadı. Insan onıń turmısı, erkinligi, ar-namısı, qádir-qımbatı hám basqa qol qatılmas huqıqları eń joqarǵı qádiriyatlar esaplanadı. Konstituciyamızdıń hár bir statyası insan ushın, onıń materiallıq hám ruwxıy talap hám mútájliklerin, máplerin qanaatlandırıw ushın, xalqımızdıń gúllep- jasnawı ushın xızmet etedi.
Ózbekstan Respublikası Konstituciyası haqıyqıy demokratiyalıq principlerdi ózinde sáwlelendirgen konstituciya esaplanadı. Ol tariyxta sınalǵan ulıwma insanıy qádiriyatlardı, puqaralardıń huqıq hám erkinliklerin, mámleket suverenitetin, nızamlardıń ústinligi, demokratiyanı, sociallıq ádillikti, halıqaralıq huqıqtıń ulıwma tán alınǵan normalarınıń ústemligin óz ishine aladı. Jánede Konstituciya bazar qatnasıqlarına ótiwde jeke múlk qatnasıqlarıń qáliplestiriw, kóppartiyalıq, siyasiy plyuralizm, puqaralıq tınıshlıqtı, hákimiyatlar bóliniwi, ulıwma demokratiyalıq-huqıqıy mámleket qurıw normaların jámlegen.
Konstituciya jámiyet hám mámlekettiń barlıq tarawlarındaǵı qatnasıqlar hámde tiykarǵı qaǵıydalardan ibarat bolıp, basqa nızam, nızam astı aktlerinde anıq ashıp beriledi. Barlıq nızamlar hám normativlik huqıqıy hújjetler Tiykarǵı nızamdaǵı qaǵıydalar tiykarında islep shıǵıladı. Bunda nızamlar hám normativlik huqıqıy hújjetlerdiń bas deregi, tiykarı Konstituciya esaplanadı. Konstituciya barlıq nızamlardan ústin turıwshı joqarı yuridikalıq kúshke iye huqıqıy hújjet bolıp tabıladı.
Ózbekstan mámleket hákimiyatı xalıqtıń mápi ushın respublikanıń Konstituciyası jáne onıń tiykarında qabıl etilgen nızamlar arqalı, tek buǵan wákillik berilgen uyımlar tárepinen ǵana ámelge asırıladı. Konstituciyada xalıq hákimiyatı máseleleri óziniń oǵada jaqsı sheshimin tapqan. Onıń mánisi sonnan ibarat, Ózbekstan xalqın milletine qaramastan onıń puqaraları quraydı. Demek, respublika aymaǵında jasawshı bárshe xalıqlar, milletler konstituciya aldında teń huqıqqa iye hám ol hámmeniń mápin birdey qorǵaydı. Sebebi mámleket tómendegi principten kelip shıǵadı: mámleket xalıqlardan turadı, al xalıq mámleketlik hákimiyattıń birden bir dáregi.
Sultanmurat Davletmuratov,
Qaraqalpaqstan Respublikası
sudınıń sudyası
