Суд–жәмийеттенызамүстинлигинтәмийинлеўши, пуқаралардыңҳуқықҳәмеркинликлеринисенимлиқорғаўшы, әдилсудлаўдыәмелгеасырыўшығәрезсизҳәкимияттармағыесапланады.
Бүгингикүндемәмлекетимизде суд-ҳуқықсистемасынтереңреформалаўҳәмлибералластырыў, суд ҳәкимиятыныңшынмәнистегиғәрезсизлигин, судларжумысларыныңашық-айдынлығын, пуқаралардыңҳуқықҳәмеркинликлериниңисенимлиқорғалыўынтәмийинлеў, халықтыңәдилсудлаўғаболғанисениминасырыўбойыншакеңкөлемлиислерәмелгеасырылмақта.
Суд системасындакоррупцияғақарсыгүресиўдиӊ нǝтийжелилигинасырыўбойыншаис-илǝжлардыәмелгеасырылмақта.
Коррупция – булшахстыңөзлаўазымямасахызметстатусынанжекемәплериямасабасқашахслардыңмәплерингөзлепматериаллықямасаматериаллықемеспайдаалыўмамақсетинденызамғақайшытүрдепайдаланыўы, тап бундайпайданынызамғақайшытүрдеусыныўесапланады.
Усы көз-қарастаналғанымызда Коррупция – мәмлекетҳәмжәмийеттиңраўажланыўына, халықтыңәдилликкеболғанисениминезыянжеткериўшиүлкенқәўипболыпесапланады.
Булиллеткеқарсыгүресиўҳәрбирмәмлекеттиңтийкарғыўазыйпаларынанбириесапланадыҳәмбулбағдардабирқатархалықаралықҳуқықыйҳүжжетлерқабылетилген.
Атапайтқанда:
– мәмлекетликлаўазымлышахслардыңхалықаралықәдеп-икрамлылықкодекси;
– Коррупция бойыншажынайыйжуўапкершиликконвенциясы;
– коррупция бойыншапуқаралық-ҳуқықыйжуўапкершилик конвенция ҳәм усы Конвенциягақосымша протокол;
– Бирлескенмиллетлершөлкеминиң 2003-жыл 31-октябрь күнгиКоррупцияғақарсыКонвенциясынатийкар 9-декабрь Халықаралықкоррупциягақарсыгүресиўкүнидепжәрияланды.
ӨзбекстанРеспубликасы 2008-жыл 7-октябрь күни 158-санлы НызамымененБМШиниңКоррупциягақарсыгүресиўҳаққындағыКонвенциясынақосылды.
Мәмлекетимиздекоррупцияғақарсыгүресиўҳам усы жынаяттыңалдыналыўбойыншабирқатарҳуқықыйҳүжжетлерислепшығылған.
Атапайтқанда, 2017-жыл 3-январь күникоррупцияғақарсыгүресиўтараўындағықатнасықлардытәртипкесалыўшы “Коррупцияғақарсыгүресиўҳаққында”ғыНызамқабылетилди.
Нызамғамуўапық, коррупцияғақарсыгүресиўтараўындағымәмлекетликсиясаттыңтийкарғыбағдарларытөмендегилерденибәрат:
халықтыңҳуқықый сана ҳәмҳуқықыймәдениятынжоқарылатыў, жәмийеттекоррупцияғақаратааяўсызмүнәсибеттиқәлиплестириў;
коррупциягабайланыслыҳуқықбузарлықлардыөзўақтындаанықлаў, оларгашекқойыў, олардыңақыбетлеринҳәмоларғаимканбериўшисебепҳәмшәраятлардысапластырыў.
Коррупцияғақарсыгүресиўсистемасынәтийжелилигинасырыў, еңжоқарыдәрежедегиқолайлыисбилерменликорталығынжаратыў, мәмлекетимиздиңхалықаралықмайдандағыабырой-итибарынасырыўмақсетинде 2019-жыл 27-май күниӨзбекстанРеспубликасыПрезидентиниң ПП-5729-санлы Пәрманықабылетилди.
Пәрманменен 2019-2020-жылларда коррупцияғақарсыгүресиўмәмлекетликдәстүриқабылетилди.
МǝмлекетликДǝстүрдебелгиленгенайырымис-илǝжларғатоқталыпөтетуғынболсақ:
Булар:
-жаслардакоррупцияғақарсыгүресиўбойыншаунамлыдүньяқарастықәлиплестиретуғынис-иләжлардыәмелгеасырыў;
-билимлендириўмәкемелериниңокыўдәстүрлеринекоррупцияғақарсыгүресиўдиңарнаўлыкурсларынкиритиў;
-мәмлекетликуйымларҳәмшөлкемлердиңжуўапкерхызметкерлеритәрепиненжумысқақабылетилгениненкейинҳәмдебелгилиўақытөткенненкейин, кәсипликәдеп-икрамлылыққағыйдаларынаәмелетиў, мәплеркесилисиўиниңалдыналыўҳәмкоррупцияғақарсыгүресиўдиңбасқажөнелислерибойыншамүддетлиоқыўкурсларынмәжбүрийтүрдеөтеўтәртибиненгизиў;
-хабар технологияларыҳәмкоммуникацияларданпайдаланыўарқалысудьялардыашықәшкаратаңлаўҳәмтайынлаўмеханизмлеринжетилистириў;
-таӊлаўнǝтийжелеринғалаба хабар қуралларында, ӨзбекстанРеспубликасыСудьяларжоқарғыкеӊесиниӊ веб-сайтындажǝриялаў;
-судьяларанықсǝўлеленгенǝшкара критерия ҳǝмтǝртиплертийкарындабаҳаланыўынтǝмийинлеў;
-суд системасындакоррупцияғақарсыгүресиўдиӊ нǝтийжелилигинасырыўбойыншаис-илǝжлардықабылетиў;
-судьяларквалификациялықколлегияларыхаткерлериниӊ ролинасырыўҳǝмдеоларғакоррупцияныӊ алдыналыўҳǝмоғанқарсыгүресиўбарысындағыискерликтиасырыўўазыйпасынжүклеў;
-судьяларквалификациялықколлегияларыхаткерлериниӊ ӨзбекстанРеспубликасыСудьяларжоқарғыкеӊесиниӊ судьяларқолқатылмаслығынтǝмийинлеўбойынша Суд инспекциясымененнǝтийжелибиргеислесиў, соныӊ мененолардыӊ Кеӊескеесапбериўмеханизмлеринжаратыў;
-судьяларҳǝм суд хызметкерлериортасындапрофилактикалықҳǝмтүсиникжумысларынтурақлытүрдеалыпбарыў;
-ǝдилсудлаўдыǝмелгеасырыўискерлигинеараласыўфактлерибойыншасудьялардыӊ ӨзбекстанРеспубликасыСудьяларжоқарғыкеӊесиниӊ Суд инспекциясына аноним тǝриздемүрǝжатетиўтǝртибиненгизиў;
-коррупцияныӊ келипшығыўсебеплеринсистемалыҳǝмтереӊ анализ етиўдиҳǝмолардыӊ алдыналыўдытǝмийинлеў;
-коррупцияғақарсыгүресиўсаласындаҳуқыққорғаўуйымларыхызметкерлеринҳǝмсудьялардытаярлаўбойыншаǝмелийилǝжлардыжетилистириўсыяқлықатарилǝжларбелгиленди.
Коррупцияғақарсыгүресиўбойыншақабылетилипатырғаннызамхүжжетлериниӊ тек ғанақағаздаемесǝмелдеорынланыўынтǝмийинлеўушынсудлар, ҳуқықтықорғаўуйымлары, пуқаралықжǝмийетиинститутларыҳǝмкеӊ жǝмийетшиликжумысалып барса өзнǝтийжесин береди.
Шымбайрайонлараралық
экономикалық суды судьясы Н.Балтабаева